28 december 2016, Midwinteraovend

Opening door Thomas Willing, Borken, Voorzitter van de Kulturkreis Schloss Raesfeld.

Gedicht, voorgedragen door Ankh Gussinklo

Midwinterhoorn…

Eeuw in en eeuw uut, van seizoen tut seizoenen
Hef de weld en de mensheid zich elaafd an meziek.
En iedere klank, van fluit tut klaroenstoot
Is net as een mense, in wezen uniek.

Orgel, piano, zingende stemmen,
'n viool, 'n harp, een simpelen hoorn...
En soms blös een stillen, aarns in de lande
Zo onverwachts magisch en mooi van d'n toor'n.

Klanken kunt donder'n en juichen en klagen
En zomaor opens bunt ze maot'loos vermoeid.
Mangs heur ik vief tonen, um beurten, met vlagen;
Klank in de schepping wiet mi-j aodemloos boeit.

Heel vrogger, toen in iezige, duustere kilte
Wal's  eenzaamheid mensen d'n hals dichte knêp
Verdreef mangs één toon - aans uut de wiete- de stilte;
't Dei een rauwbonke sloeken en een vrouwmense lêp.

Zo vanaf Sint Andries tut an de Dri-j Wiezen,
Is d'n stevvigsten starv'ling vake zo klein as een kind.
Een mense hef altied al völl te verliezen,
Maor dán is het net of d'r nooit daglecht meer schînt.

En dan kan'k neet meer hen um dee aardse ellende;
Ach, wie hölt zich niet graag veur de buutenweld groot?
Maor 'k verlang zo onendig naor de zonne, de wende
Want -God-  in d'n duustern gef ik mien zo bloot…

Toen heur'n ik op ni'j , van gans uut de wiete
Vief tonen,  een weerklank,  een trilling,  een galm.
Was 't  een dreum?  Of de echo van een heel olde mythe?
Een schreeuw umme lecht…  en tegelieke een psalm?

Wat zal der een mense uutend'lijk van zeggen,
Van mysterie's wordt zo licht al te völl uut elegd.
Toch kan'k d'r now weer een winterlang teggen,
Want der klonk iets bekends in den klank..:

                          "ER ZIJ LECHT!”
ankh

 "Magie und magische Vorstellungswelten" door Christiane Cantauw M.A., Münster.

...

Geschichten von Egon Reiche voorgelezen door Doris Homolka, Bocholt.

Spookgeschichten

(Egon Reiche)

Winterdag, ne dunkere Kamer,
de Owwenddöre wiedewagen loss.
Braotappels, brun un  kross.
Un Oome Franz, denn achterbaksen Foss,
vertellt uns Spookgeschichten, met ne Hamer.

Toierst van Beernd, ne Burnknecht.
Den häf sik met’n Düwel inelaoten.
Krieg alles, aone Maoten.
En Läwen as de Paotentaoten.
An’t Ende, so as ümmer, geet’t üm schlecht.

En Maiken, acht of neggen Jaore,
dat süt et „Griese Wiefken“ loopen.
Häf sik in’t Reet verkroppen,
is in en Pleystrang versoppen.
Man süt mor noch de witten Haore.

Ne Mann geet aowends in’n Buss.
Dor danst en Lecht vör üm in’t Schwatt.
Et leid üm up’n Biesterpatt.
He löp un löp, van Schweet gans natt,
deep in et Holt. Kümp niemaols meer nao Hus.

Moder geet an’t Appelschellen.
Wej Blagen sit ganz müskesstille.
Oome Franz schürt sine Brille
un drünk en Schnäpsken met Gotts Wille.
Dann füng he weer an to vertellen:

Torfstäkers Hein, ne krägelen Mann,
dat Moorwief häf üm glöjnig to ewunken;
he is estrukkelt, is versunken,
elendig in den brunen Papp verdrunken.
Kiek, sine Kappe schwömmt noch bowwen an.

Franziska ligg krank up et Bedde.
In’t Maonenlecht up’n Wössedraot,
dor kreit ne Uule öre Not.
Drei Dage later is Siska dood.
Ligg still un stief, nett as ne Pedde.

Ne Mörder häbbt se’n Kopp afeschlaon.
No mut he achtern Kerkhoff spöken,
Sinnen Kopp mut he söken.
Manges hört man üm in düstern flöken.
Kin Mensse wäögt nachts achtern Kerkhoff to gaon.

En Owwend glöijt, wej Blagen ook.
Denn grooten Willem döt en Buk all wee.
Katrin häf gans weeke Knee.
Mor gau nao Bedde, wej bünt blej
Un kruppt gans deepe under’t Dook.

Spööke laot sik neet verdriewen,
se kruppt uns under’t Beddelaken nao.
Geester, de bünt lelik tao;
Se söölt sik knokkig an un schrao.
Se laot sik hoste neet beschriewen.

De Nacht is kwaod, de Nacht is lang.
En Düwelsknecht, et Griese Wiefken,
dat junge Ding met’t  Waterliefken,
denn Mann in’n  Buss un’t Bieserlecht,
Franziska, bleek und dood un schlecht;
No hör wej sölws de Uule krein,
seet et Moorwief un Torfstäkers Hein,
denn Kopp-af-Mörder, denn Kerkhofspook.
Wej kruppt noch deeper under’t Beddedook,
gans dicht bejneene, vörbej is et Schlaopen.
Mor gau bej Moder in’t  Bedde ekroppen.

Pause.

Een selectie uit "De oele röp" - Achterhoekse volksverhalen - van Henk Krosenbrink (1968) voorgedragen door Diana Abbink, Winterswijk.

Op ne mölle bi-j Silvolde kwam ne ni-jen möldersknech. Den olden knech veurspellen al wal dat e daor neet lange zol blieven. "Ut zal mi-j is ni-jen of i-j het daor lange volholdt". Maor de knech was neet bange. Den aersten den besten nach, ton e drok an ut malen was, kwam der ne katte bi-j um. Den knech nam ne maalzak en flaern der de katte met umme den kop. De katte begon opins te praoten en zae: "At straks ut olde griesken maor is kump, dee zal ow wal." Den knech maken zich hellig en nam zien mes, heeuw der met van zich af en sloog de katte ne poot af. De katte schreeuwen en vloog weg. Den poot stok de knech in ziene tasse. Den andern morgen ton e op het möldershoes kwam, lag de grotmoder in bedde. Ton e vroog wat of eur faelen, zae-n ze dat ze zich slim in de hand esnaene had. Ne vinger der knats af. Ton gaf de knech den poot an de mölder, want ut was de grotmoder ewes, dee 'snachens bi-j um op de mölle was ekomm'ne.

"Boerenmagie is nog overal zichtbaar" door Jan Bornebroek, Enschede.

DE EXTRA DIMENSIE VAN HET PLATTELAND

Onder “boerenmagie” verstaan we binnen het kader van dit project alles waaraan in het volksgeloof, de volkscultuur en de volksgeneeskunst van oudsher op het platteland van oostelijk Nederland een magische, onheilafwerende en genezende werking en kracht werd toegeschreven.
Vanaf de prehistorie tot in de 20^ste eeuw werd het dagelijkse doen en laten van de bewoners van deze regio beïnvloed door bijgeloof. Zelfs in de huidige moderne tijd zijn daarvan nog veel voorbeelden aanwijsbaar.                  Gevel- en stiepeltekens, stalramen, muurankers, oeleborden, heilsknopen, levensbomen, hazelaar, lijsterbes en vlierstruik om er maar een paar te noemen, hadden oorspronkelijk allemaal een magische waarde.

De bedoeling van “boerenmagie” is om een extra en interessante dimensie aan de beleving van het landschap toe te voegen. Op het platteland is nog heel wat van de oude magische symboliek aanwezig en zichtbaar. Dat is met name te danken aan de katholieke kerk die veel van het voorchristelijke gedachtengoed heeft overgenomen om de acceptatie van de nieuwe religie te bevorderen. De kerk heeft op die manier een venster naar de prehistorie voor ons open gehouden. Als de kerk vele uitingen van het oude “heidense” gedachtengoed niet in gekerstende vorm had overgenomen of het voortbestaan er van in ongewijzigde vorm had geduld, maar integendeel had uitgeroeid, hadden we er nu niets meer van geweten.

Iedereen kan aspecten van “boerenmagie” vinden in de directe woonomgeving, zonder dat men zich daar van bewust is en dat niet alleen op het platteland, maar overal. Zonder het te beseffen, zijn we omringd door uitingen van het gedachtengoed van onze voorouders uit de prehistorie. “Boerenmagie” is dus heel oud, maar ook heel modern!

“Boerenmagie” beoogt de magische belevingswereld die van oudsher zo’n belangrijk deel uitmaakte van het dagelijks leven op luchtige en laagdrempelige wijze zichtbaar te maken, te verklaren en te vertalen naar het heden. Aan de al of niet op waarheid berustende magische betekenis en geneeskrachtige werking van oude gebruiken, symbolen, flora en fauna, enz. op het platteland wordt aandacht besteed, evenals o.a. aan de betekenis van de “heidense” en christelijke religie voor het volksgeloof en de magische afweermiddelen tegen geesten, heksen en demonen. Het thema is bedoeld als een stimulans om de eigen regio te verkennen en de eigen leefomgeving op een heel aparte en unieke manier te beleven.

Voor wie eenmaal heeft kennis gemaakt met het thema, zal de beleving van het landschap voor altijd zijn veranderd door de extra dimensie die “boerenmagie” er aan toevoegt. Ogenschijnlijk vanzelfsprekende en nietszeggende landschap– en architectuurelementen blijken plotseling een onvermoede en interessante betekenis te hebben, evenals voorheen onbegrepen symbolen, gebruiken en geneeswijzen. Wie eenmaal met het virus van de “boerenmagie” is besmet, komt daar nooit meer vanaf. Gelukkig is het een aangename ziekte!

Boerenmagie, iedereen heeft het, niemand weet het!

Jan Bornebroek, Sogtoenlanden 6, 7542 CP Enschede, Tel.: 053-4764961  / 06-53181363, E-mail: jg.bornebroek@home.nl
Voor boeken en lezingen over dit onderwerp, graag contact opnemen.

De foto's  kö'j bekieken in 't fotoalbum