Riek Beskers
D'n smak van kolde aske.
Daor steet ze no op Karsaovend an de kante van de weg met ne auto den neet wieter kan ummedat den band lek is. Ze is oet eneuged bi’j Jennie, ne vroggere collega dee in de stad wont, umme met een stel olde bekenden daor een betken Karsfees te hollene, een soort "Kerst-Inn" hef Jennie 't eneump. Dat kan ze nó wal vergaeten! Op hölpe hoof ze neet te raekene, want op dissen aovend en umme disse tied, kump d'r hier gin verkeer meer langes. Ieder-ene viert Karsaovend in hoes, zéker met dit waer!
At ze oetstappet umme te kiekene, slaot de wind en den kolden raenge aer venienig in 't gezichte. Jao, den rechter veur-band lönt naogenog plat opzied in den barm van den weg, den helen auto steet d'r luk scheef van. Zee hoof neet ins in den kofferbak te kiekene umme te wetene dat ze d'n reserveband neet bi’j zik hef: den is nog in de garage veur reparatie!
Wat no? Ze geet maor waer in den auto zitten umme d'r bi’j ne sigarette ‘s effen ovver nao te denkene. Dat héle ende naor de stad te lópene, met dit waer, dat is aer te wied af. Dan kan ze baeter waerumme gaon naor aer darp, dat is hoge-oet een kwarteer gaons en misschien kan ze daor dan de busse nemmen.
Ze deuvet de sigarette in 't askenbäksken en krig aere tasse en de grammofoonplate met pianomuziek van Chopin - 't karskado veur Jennie - van de banke. Achterin mot nog ne paraplu liggen, dee zal ze wal neudig hebben...
Metene at ze zik ummedree-jt, zuut ze achter zik ne auto ankommen, den vlak bi’j aer effen 't grote lech opdeut. 't Is al te late umme te wenkene, want hee jäg hard...maor dan zuut ze at e schielijk remp en achteroet waer trugge kump op aer an. Hee stoppet vlak veur aern auto. Dat tröf! Misschien krig ze hölpe of kan ze liften.
At ze aere koplampen effen löt oplechten, zuut ze at ‘t ne politieauto is. Den agent achter 't stuur stappet oet en strit naor aer hen. Ze dreejt 't raemken naor ondern en vertelt kort wat d'r gebeurd is. Den agent löp veur langes den auto, kik effen en beduudt dan at ze bi’j ‘m in d'n auto met kan. Dat is misschien ok de beste oplossinge, dan is ze 't minste tied kwiet. Vannach kan ze misschien wal bi’j Jennie slaopen en morgen zal ze wal wieter zeen. D'n auto kan daor wal blieven staon, zonne drokken weg is 't neet. Ze deut de grammofoonplate in de schol-dertasse, stappet oet, slut den auto af en löp naor den politieauto hen.
Naost den agent stappet ze in - hee is allene - en dan stoevet ze al de weg ovver op de stad an. Ze vertelt waor at ze hen mot, maor antwaord krig ze neet: völle praot is d'r neet an den man. Nao ja, at ze maor kump waor ze wezzen mot, is 't aer allange good.
At ze de stad binnenkomp, sleut hee metene linksaf, 't olde gedeelte in langes de singels hen. Ze zölt eerste wal langes 't bureau motten, meent ze. Maor nog ne kere of wat gaot ze links en dan waer rechtsaf en dan bunt ze in dat stukke van de stad dat esaneerd wordt, weet ze. 't Is ne kale vlakte wordene, d'r staot maor een paar huze meer. De res is al af ebrokkene umme plase te makene veur een groot winkelcentrum met parkeergarage. Dan stoppet ze an 't ende van ne straote waor nog twee huze staot. De raams bunt met planken dichte timmerd en zo te zene wont d'r gin mense meer. De autoroeten bunt luk beslagene en daorumme kan ze neet good zeen of 't in tweede hoes ok duuster is. Ze stek maor ’s waer ne sigarette an en wöcht, lange zal 't toch wal neet duren…
Maor at de sigarette op is, is den agent d'r nóg neet waer...
't Raengen is minder ewordene en daorumme stappet ze maor 's oet umme te zene waor at ze is, kan ze zik metene luk vertraen. Ze löp naor 't hoes waor den agent ok hen leep, maor daor is gin laevend wezzen te beken'ne. Dan geet ze d'r opzied langes, maor niks...
Of, wacht ‘s… toch?
Jao, daor achteran is 't net of d'r een flauw streepken lech naor boeten kump. Ze löp veurzichtig wieter en dan kump ze bi’j ne deure dee luk án steet, waor ok 't lech oetkump. Hier zal den agent wal naor binnen egaone wezzen. Ze blif effen staon umme te lusterne of ze ok stemmen heurt, maor 't blif stille. Met völle muijte probeert ze de deure luk wieter los te done maor dat gif een hard piepend gekraow. Metene kump d'r ne stemme oet de kamer daorachter...
At Joke wieter de kamer ingeet, zuut ze ne olde vrouwe, dee half in d'n duustern an de taofele zit bi’j ne olde peterollielampe. Den agent is narges te zene. 't Olde mense zit in ne stool en deut ok ginne muijte umme op te staone. Met stieve vingere dreejt ze 't vlämmeken van de lampe luk höger en dan zuut Joke inens ne hoop tegelieke.
De olde vrouwe bi’j de taofele zit in mekare doeket in ne groten gemakstool met de rugge naor de taofele en met de bene veur den kachel. Op dree andere steule, dee wieter achteraf in 't vertrek staot, ligget stápels kranten, klere en beuke. Op taofele staot gebroekte telders en schalen en ovveral lig rommel op de grond. D'r hönk ne stank of d'r in gin jaorn eluchtet of schonemaket is en daor zuut ‘t d'r wieters in 't vertrek ok wál naor oet...
De stemme van de vrouwe haalt aer oet aere verbazinge: "No-j toch hier bunt, wil i’j neet ‘s efkes naor den kachel kieken, ik hebbe 't zó kold! D'r is kaum nog veur d'r in!"
Ze wöcht neet op antwaord maor begunt monges al anwiezingen te gevvene: "Kollen bunt d'r wal in d'n bak en 't iezen lig daor achter..."
Joke löp naor den kachel en pakket met d'n hööke de schoeve an umme dee wieter los te done. D'r kump gin hette meer af en at ze veurzichtig probeert de kleppe los te done, is dee helemaol neet heet. Den kachel is oet, misschiens al wal dage lank, want hee is steenkold!
"Ik hebbe 't zelfs wal probeerd", geet de vrouwe wieter, "maor ik kan mi’j nich beugen en lopen geet ok nich meer. Ik hebbe straks mien dochter al vraogene, maor zee is kwaod weg elopene en ze is d'r nog neet waer. Och, zee is nich helemaol good, eigenlijk een kind nog, zee kan d'r ok niks an doon."
Joke kik van de vrouwe naor den kachel en dan rond in de kamer. Hier steet ze no in een vrömd hoes bi’j ne vrouwe dee ze neet kent, bi’j ne kachel dee oet is, in ne steenkolde kamer tussen ne pröttel dee ze zik neet hadde können veurstellen. Eigenlijk is ze onderweg umme karsfees te vierne...en waor is trouwens den agent waor ze met ekommene is? Wat is dit allemaole?
Ze is van plan umme zik umme te dreejne en hard weg te lopene, maor iets in de stemme van 't olde mense höldt aer teggen at ze nóg ‘s waer zeg: "Ik hebbe 't zó kold..!"
Joke leg aere tasse en raengemantele op ne stool, streupet de mouwen van aern witwollene tru-j luk naor bovven en beuget zik ovver d'n kolden kachel. Dan nump ze ne olde krante, geet op knene liggen en begunt te scheppene.
Met ne olden schumer den achter den kachel lig, scheppet ze de sintels d'r oet en leg ze op de krante. Maor de krante is zó vol en daorumme geet ze wieter in ne emmer waor nog luk anmaakholt inzit.
De aske stuf in wolken op... At den emmer meer as heupende vol is, is den kachel enlukke löög . In d'n halfduustern van de kamer kan ze 't neet zeen, maor ze kan 't wal veulen an de hande en ok in de mond hef ze den eigenaardigen smak van kolde aske...
In 't lawaai en 't gerammel van 't scheppen en schrapen, hef ze neet können verstaon wat de vrouwe zae, maor no heurt ze aer waer praoten: "....en dan zetten Mutti zik an de piano in dee grote kamer, waor ok den wiehnachtsbaum op steld was en dan spöllen ze. Alle wieh-nachtslieder dee wi’j kennen en ganz an 't ende spöllen ze dan muziek van Chopin, mazurka's. Dat weemeudige, dat verlangen in disse muziek, dat heur ik no nóg. Dan zee ik waer mien land, dat grote landgood, unzen hof waor ik ens thoes was, in Polen, waor ik zonne mooie jeugd had hebbe....
Do kwam den krieg .... en ik zal mien land en miene verwanten wal nooit meer zeen, alles is kapot!
En doch is man rieke wen man so schöne erinnerungen hef an ziene kindheid..."
Joke is stille blieven liggen. Ze preuvet den smak van de kolde aske kwelleke nog. Zee is vergaetene dat ze eigenlijk naor dee "Kerst-inn" wol. Automatisch frommelt ze ne krante in mekare umme onder in den kachel te leggene, zöch luk sprikken en höl¬tekes bi’jene en een paar grotere stukken holt umme d'r op te leggene. Dan krig ze aern anstaeker oet de tasse umme 't vlämmeken d'r an te hollene. D'n rook sleut aer scharp in 't gezichte, maor at ze de kleppe evonnene en los etrokkene hef, scheet't de vlammen naor bovven. De sprikken begint te knetterne en no begunt 't veur ok an 't dikkere holt te lekkene. Ze mek 't glas in 't deurken luk schone met ne papeerne zakdook en dan begunt 't in de kamer luk lechter te wordene ummedat 't veur höger opvlamp.
En no zuut ze ok waorumme at de vrouwe in den stool neet kan lopen: aere bene bunt dikke in ewonnene in zwachtels en de blote veute hank blauw op ezwollene half ovver olde oetgelopen pantoffels. Ne krukke lig naost d'n stool op de grond.....
Joke steet op, nump 't kaetelken van den kachel, deut 'm bi’j den anrech vol water en zet't ‘m op 't gasstel d'rnaost. At ze de pötte en pannen luk an de zied schuf, vundt ze ok een paar köpkes, ne koffiekanne en de koffie. At 't water kokket, zettet ze koffie op ne manere dee ze al haoste vergaetene was. Ze göt koffie in de twee köpkes, mek ne stool löög en geet bi’j de vrouwe an taofele zitten.
At ze beide heel stille van aere koffie geniet't, begunt de vrouwe waer: "Jao, zo schöne wiehnachten heb ik ekend as kind. En mooie geschenken gavven ‘t... En doch mot man misschiens wal ganz depe op de knene umme 't échte wonder van wiehnachten te zene en weerlijk te belaevene... dat d'r een mense is, dee naor ow ummezeen wil, dee den kachel veur ow an maket. Unzen Heer is ok neet op de weld ekommene as ne prins in een palast. Nae, daor was bloos dee mooie engelenzang. Mooie muziek, zoas Chopin ze later maket hef."
Zee is stille en Joke waoget ok niks te zeggene. Hier zit ze bi’j een mense dee ze nooit ekend hef, maor dee aer hier op aere manere een groot geschenk egevvene hef. Ze drunk koffie oet ne gebarstene komme en wörmt zik bi’j ne rokerigen kachel. Dan grip ze naost zik de grammofoonplate met muziek van Chopin oet de tasse en leg dee zonder wat te zeggene bi’j de vrouwe op den schoot.
't Mense is d'r neet verbaasd ovver. Zee wis naor 't tööfelken onder 't raam waor ne koffergrammofoon op steet. Een paar olde platen met onlaesbaore hoezen ligget d'rnaost, maor den grammofoon deut 't nog.
't Krasset eerste luk maor dan komp de eerste maoten van de muziek helder en dudelijk. De vrouwe is luk meer rechtop in aern stool gaon zitten en 't is te markene at ze héél andere dinge zuut as de rommelige kamer umme aer hen. Joke göt nog een köpken koffie in, deut ne flinken hoop kollen op den kachel en schuf veurzichtig de kleppe luk to. Zee zal d'r de volgende waeke wark van maken dat hier wat an edaone wordt. Dit gezin, disse vrouwe mot hölpe hebben... Misschiens kan ze d'r zelf volgende waeke wal effen waer hen en dan dat olde kächelken metnemmen, dat bi’j aer in de garage steet, dat kan ze zo in den auto zetten.
Den auto.....
Opins is ze klaorwakker! Ze is met d'n auto op weg ewes naor 't karsfees. Den auto steet nog langes de weg en zee is met ne agent met elifted. Ze schöt de mantele an en löp naor boeten hen. In de hele straote is ginne auto te bekennene. Gin agent en ginne auto! Dan zal ze motten lopen.
Ze geet nog effen waer naor binnen hen, waor de vrouwe nog eengaal veur den kachel stille naor de muziek zit te lusterne. At de plate af elopene is, leg Joke ze veurzichtig umme. Dan nump ze aere tasse, trök de deure zo good at 't geet achter zik to en begunt de duustere straote oet te lopene. Van wieten heurt ze 't carillon van de ni’je karke karsverskes spöllen en zo good möggelijk löp ze in de richtinge van 't geloed. En dan zuut ze ok waor at ze is. Daor bunt de grachten en daor is ok ne bushalte. Ze ovverleg dat ze no maor 't beste naor hoes hen gaon kan.
D'r is neet völle verkeer meer op de weg en de busse naor aer darp is ok naogenog löög. At ze kort bi’j aer darp komp, zuut ze in de wiedte, in 't lech van de grote koplampen van de busse aern auto an de kante van de weg staon. Ze kan hier ok wal oetstappen, 't leste endeken kan ze dan wal lopen. Kan ze metene de autopapeern oet aern auto nemmen. "t Is baeter umme dee d'r maor neet in te laotene den helen nach.
At ze oet estappet is, löp ze naor den barm an de andere kante van de weg en deut de autodeure los. Den auto steet neet meer zó scheef as eerste, of verbeeldt ze zik dat no? Ze krig den map oet 't dashbaordkäsken, deut de deure waer op slot, löp d'r nog ‘s veur langes en schuppet teggen den löögen veurband. Maor den is helemaol neet löög, zo te veulene...
In den zachten barm kan ze 't ok neet good zeen, 't is te duuster. Ze zal ‘m effen op de harte weg zetten. Een endeken veurt ze de grinte op en stappet waer oet umme te kiekene.
Maor den band mankeert niks en 't auteuken steet waer kreggel en stevvig op ziene ra, zo at 't zik heurt...Effen blif ze staon umme d'r ovver nao te denkene, maor een antwaord krig ze neet. Dan stappet ze waer in en veurt veur de tweede kere in de richtinge van de stad...maor no zit ze zelf achter 't stuur van aer eigen wagen.....
At ze bi’j Jennie kump is daor 't fees in vollen gank. De verbazinge en ók wal de bli’jschop at ze tóch nog kump, is groot, veuralle bi’j Jennie! Maor at ze in 't volle lech van den helder verlechten karsboom kump, wordt dee verbazinge nóg grötter en neet alléne bi’j Jennie. De andere bezeukers wordt stille en kieket aer met grote ogen an. Zee zuut d'r ok raar oet: aern witwollene tru-j en rok heb grieze en zworte vaegen en strepen en aere hande bunt pikzwort! At ze de mond losdeut en wil beginnen oet te leggene, preuvet ze op aere lippen nog den smak van kolde aske....
En inins zuut ze dee rommelige kamer waer veur zik, 't gaelige lech van de peterollielampe en 't olde mense veur den kachel. Dan begunt ze te vertellene en 't wordt héél stille, gin mense zeg d'r meer wat.
In dee stilte zeg Joke: "Ik hebbe ezene dat ne warmen kachel en ne komme koffie héél belangrieke dinge könt wezzen in 't laeven van een mense. De olde vrouwe zae 't zo: ‘Misschiens mot een mense wal ganz depe op de knene umme 't wonder van Wiehnachten te können belaevene...’
Ik hébbe op knene elaegene, al was 't alenig maor umme den kachel waer an te makene. Maor ik hebbe ne karsmissen belaevet, dee-k nooit meer zal vergaeten!”