Gerrit Jan Meinen

De dennenharsknöpkes

De beide kleine tweelinge wazzen den helen naomeddag drok ewes met dennenharsknöpkes. Ze hadden zich wat aardegs eprakkezeerd. Maor ’t was neet makkelek uut te veurne. Noh ja, dan hadden ze der ok zo völs te meer schik van, at ze ’t spilleken in odder kregen.
Grootmoder had al edach: “De jongens zölt wal iets bezunders hebben, daor ze zich met vermaakt.” Gewöntlek hadde ze nog wal ’s efkes met dee beiden te stellene, maor vannemeddag hadde ze niks gin last van eur ehad.
Knelis en Willem dan wazzen bezeg met dennenharsknöpkes. Ze kenden dee dinge al lange.
At ze op eur kleine steulkes ’s aovends bi-j ’t vuur zatten en der dennenschansen estokt wiern, dan zat der soms an ’n teksken wal ’s zo’n harsknöpken. Brannen at zo’n dinge dee! Onwies hard, met ne roderege vlamme. Zwalmen * dee ’t ok slim. En ’t gaf ne heel bezondere loch af; wal ne lekkere loch; ’t kriebelden ow ’n betken in den neuze. Vake genog hadden de tweelinge met zo’n vlammend en zwalmend en dröppelend knöpken willen spöllen. Maor as grotmoder of vader of moder ‘t zag, dan mosten ze ’t dalek in ’t vuur smieten.
Jonges, dee met vuur spölden ... ze wosten ’t wal, neetwaor?
Ne heleboele van dee harsknöpkes wosten de jonges wal te kriegen, in de korte dennekes, ’n endeken achter de brugge. En ze hadden zich der heel wat aardegs van eprakkezeerd.

Eerste wazzen ze naor de schoppe egaone en hadden daor bi-j ’t brandholt ne groten olden klomp ezoch. Daor gingen ze met naor de korte dennekes en plukten ‘m vol harsknöpkes.
Mieke was met eur edrötteld * en snuffelden zo maor luk rond.
Zeezo. En wat Knelis en Willem noo wieter wollen?
Ze wollen de knöpkes natuurlek anstaeken. Daor hadden ze vuur bi-j neudeg en dat mosten ze stillekes efkes halen, as der gin mense in de kökkene was; anders kregen ze ’t neet spits.
Vader, moder en Jan wazzen buten argens op ’t land an ’t wark.
Grootmoder mos nog wal ’s ne poze nao de daele en nao de schoppe. Dan kregen de jonges gelaegenheid.
Achter den wal in de maot hadden Knelis en Willem al twee klompe vol an ’t brannen ehad. ’t Genk fijn. Maor ’t kon nog völle fijner gaon.
Knelis had ne stok in den brandenden klomp estokkene en ‘m doo op-ebeurd. Doo vlamden e völle harder.
“Wi-j mosten ‘m bovven an ne langen schach vaste-maken”, zae Willem.
“Dat doo we uns”, zae Knelis. Bonenstaken stonnen der genog achter den hof, teggen den olden appelboom.
“Ik zal der ene halen”, zae Willem.
“En ikke zal naegels halen”, zae Knelis, “uut de timmerkiste in de schoppe.”
“As ’t vuur uns noo maor neet uutgeet”, zae Willem.
“Niks gin last”, zae Knelis. Hee hadde geliek. Doo de jonges weer bi-j eurn klomp kwammen, brandden de harsknöpkes nog.

Met aardeg luk meujte kregen de jonges den klomp an ’t ende van den bonenstake te zittene. Doo stakken zen dén recht op in de grond.
“Noo hew ’n vuurken in de loch”, zae Willem.
“Mo’j ’s zeen, wat ne vlamme! En wat ne zwalm”, zae Knelis.
“Jao ’t is prachteg.”
“Den bonenstake mos nog völle langer wezzen”, zae Knelis.
“Noo weet ik wat! Noo weet ik wat!”, reep Willem uut. “Knelis; ik wete wat moois!”
“Wat dan?” vroog Knelis.
“Wi-j bindt uns den bonestake bovven in ne boom, dan ...."
De ogen van Knelis glinsterden.
“Dat doo we! Dat doo we!” zei e.
“Maor dan hale wi-j uns eerste ne andern klomp.”
“Ne goeien groten.”
En dén plukke wi-j vol ni-je knöpkes.” Het genk mi-j an. *
Makkelek was ’t lange neet, maor de jonges hadden der geerne ’n betjen meujte veur ovver.
Den boom, dén ze uutkozen, ston achter in de maot. ’t Was ne wilge, luk ne knorf *, maor hee hadde de tekkere zó zitten, dat Knelis en Willem der hendeg in konnen klimmen. ’t Meeste last hadden ze der met dat ze den bonenstake good naor bovven kregen, zonder zich eigens te brandene. En ’t was ook nog ’n heel spil umme dén beheurlek vaste te bindene. Doo de jonges alles in odder hadden, leep eur ’t zweet van ’t gezichte.

“’t Was ne toer », zae Willem.
“Jao”, zae Knelis. “Maor, noo mo’j toch ok ’s zeen! Sjonge sjonge; wat fijn!”
“Hè jao; wat fijn, wat fijn!”zae Willem.
Een heel ende bovven den top van den wilgen vlamden de dennenharsknöpkes.
“Mooi, dat ’t al ’n betjen donker begunt te wordene”, zae Knelis.
“Wat zal ’t fijn lieken, as ’t helemaole duuster is”, zae Willem.
“Zol den klomp ’t zo lange vol hollen?”
“Dat wi”w hoppen.” Hee heel ’t nog völle langer vol.
Onder al eurn drokte en met al eur plezeer, veulden Knelis en Willem in zich iets, dat eur neet helendal met röste leet. Mochten ze eigenlek wal doon, wat ze noo daone hadden? Ze drukten dee vraoge met geweld trugge en toch kwam ze iederbods weer in eur op.
“Kom, wi-j gaot naor huus”, zae Knelis.
“Jao; ’t wordt tied”, zae Willem.
Noo en dan keken ze ’s umme. ’t Gezichte van de brandende dennenharsknöpkes wier hoo langer hoo mooier.
“”t Is van hier net, of der ne vlamme in de loch henk”, zae Knelis, kort bi-j huus.
“Jao,” zae Willem; “net of ’t ne grote steerne is.”

Doo ze in de kökkene kwammen, heurden de tweelinge, dat moder en grootmoder op de daele wazzen te mosselene *. Moder zal wal in den stal zitten te melkene, ze kwam altied luk eer as vader en Jan umme te melkene.
Knelis en Willem gengen op eure steulkes an den heerd zitten. ’t Was al aardeg donker in de kökkene. Effen later kwam Jan achter de deure hen en reep: “Kom ’s gauw buten, gauw, gauw!”

Moder, dee net met ’n emmer vol melk uut de stal kwam, heurden ‘t. Ze leet den emmer staon en leep deur de kökkene de veurdeure an uut. Knelis en Willem sprongen op en lepen moder achternao.
“HIer mo’j wezzen!” reep Jan.
Hee en vader stonnen tussen ’t huus en de schoppe.
“Wat is der”, vroog moder.
“Wat het is, weet ik neet,” zae vader,”maor noo kiekt gunder ’s daor ovver de maot hen; bovven ’t Goor.”
“Wat is dat toch?”vroog moder, ’n betjen engsteg.
“Ik wette ’t neet”, zae vader nog ens. “’t Is ’n wonder lech. Ne steerne is ’t neet.”
“’t Is net of ’t soms flokkert”, zae Jan.
“Misschien is ’t wal ’n dwaollecht”, zae moder.
“Wee zal ’t zeggen”, zae vader. “Maor wat bezunders is ’t wal. Ik hebbe zoiets nog nooit ezene in de loch.”
“As ’t maor gin kwaod veurteken is of zo”, zae moder.
Knelis en Willem stonnen stille bi-j de andern en zaenn niks.
“Hef dat lech al lange eschennene?” vroog moder.
“Dat wet ik neet”, zae vader.”Wi-j hebt onderweg, doo we van ’t wark naor huus hen gengen nog niks vernommene. Maor doo he’k ok neet bezunder naor de loch op-ekekkene. Net, doo we hier bi-j huus wazzen, doo zoog Jan ‘t.”
“Jao”, zae jan. “Ik dachte eerste nog: wat kump de maone daor raar op. Maor doo zag ‘k al gauw da’t wat anders was.”
“Lao’w grootmoder  ‘s ropen, “zae moder. “Dee weet der misschien meer van.”
En doo reep ze: “Grootmoder! Kom ‘s gauw hier!Ne lochtverschieninge! Ne lochtverschieninge! Gauw!”
Moder stot de enddeure los en reep ’t de daele op. Grootmoder schrok der haoste van.
“Gauw!” reep moder nog ens.
En grootmoder leep häösteg de daele ovver, zag in den donkern den melkemmer neet, leep ‘m ’t underste bovven en sloog eigens veurovver dale met het heufd teggen ’n kuven *. Ze gaf ne schreeuw maor bosselden gauw weer ovverende.
“Wat gebeurt daor toch?” reep moder.
“Wat ovverkump ow?” reep vader.
“Och ik veel ovver den melkemmer”, zae grootmoder. “En alle melk lig ovver de daele hen…en….”
Ze was buten ekommene en zag ’t wonderbaorleke lech an de loch, bovven ’t Goor.
“Wat is dat?” vroog ze.
“Wi-j dachten, dat i-j ’t misschien zollen wetten”, zae moder.
“Nee”, zae grootmoder. “Zo iets he’k nooit eer ezene”
“Het flokkert”, zae Jan. “En ’t is net of der soms stukskes veur af valt.”
Ne poze bleven ze allemaole staon kieken.
“Het verteunt zich as ne vlamme”, zae moder.
“Misschien is ’t wal ’n dwaollecht”, zae vader.
“Wat het is, wet ik neet,” zae grootmoder; “maor ’t liekt mi-j gruwweleg. Kom; lao’w maor naor binnen gaon.”
“Jao, a’w hier nog langer staot, daor worde wi-j neet wiezer van”, zae moder.
Men genk naor binnen; grootmoder veurop. Jan achternao. Knelis en Willem gengen stillekes op eure steulkes zitten.
“Ze bunt luk bange van de lochtverschieninge”, zae moder zachtjes teggen grootmoder. Grootmoder zae, dat ze zich dat best kon begriepen; ’t leek ok groezeleg. Doo dachten moder en grootmoder op-ens beide tegelieke an de melk op de daele.
Fo’j wat ’n spil!
Ne helen emmer vol melk hadde grootmoder rondumme-elopene.
“En i-j  bunt wisse ok nog wal hard evallene”, zae moder en ze keek grootmoder ’s good an.
“Och nee; dat geet nog al”, zae grootmoder. Maor ze veulden ’t nog dufteg. In de veralteraatsie * was ze ’t eerste vergaetene maor noo veulden ze ’t wal weer.
“Boh foj!’zae moder. “Kom ’s bi-j ’t lechte.”
Grootmoder  hadde ne dikken bulte bovven ’t ene oge zitten.
“Noh,” zae vader, “da’s gin kleinegheid.”
Der was niks an te done. Moder dweilden de melk op.
Knelis en Willem kregen wat te aetene en mosten naor bedde.
Jan genk nog ’s efkes weer naor buten. Hee bleef ’n heel hörtjen weg. Doo e weer binnen kwam, laggen de tweelinge al onder de veern.
Ze heurden Jan zeggen:”Het dinge zit nog an de loch, maor ’t is al völle flauwer ewordene. Bi-j Veldman en Heedkamp zölt ze der ok wal naor staon te kiekene, want ik heurn der ’n heel gepraot en geprömmelte.”
Nog luk later kwammen vader en moder en grotmoder allemaole van daele in de kökkene umme ’t aovendaeten te gebroekene.

Knelis en Willem laggen nog wakker in ’t bedde te kiekene. Ze konnen net grootmoder an taofele zeen zitten. Den bulte bovven eur oge was nog dikker ewordene en zag der helemaole blauwereg uut. ’t Zol grootmoder ok wal ongelukkeg wee doon, want iederbods veulden ze der met de ene hand an. Doo ’t aeten edaone was, genk Jan dalek weer nao buten. Hee kwam gauw weerumme.
“Het dinge is weg,” zei e; “ik zagge tenminsen niks meer.”
“Gelukkeg,” zae grootmoder; “want…..” Meer zae ze neet.
Endelek was alles in de röste.
Maor Knelis en Willem laggen nog wakker.
“Slaop i-j al?” vroog Knelis. “Nae”, zae Willem; “i-j?”
“Nee; ikke ok neet”, zae Knelis. Effen wazzen ze stille.
Doo vroog Willem: “Zol dén bulte van grootmoder wal weer weg gaon?”
“Dat wi’w hoppen”, zae Knelis.
“’t Is unze schuld neet”, zae Willem.
“Nee, ’t is unze schuld neet”, zae Knelis.
Ze wollen beide slaopen. Maor den slaop wol neet kommen. Ze begonnen te kroelene en te wierne *. Endelek laggen ze beide weer heel stille. Knelis snukten zachtjes. Willem snukten ok.
Doo ze zo veer wazzen, konnen ze zich neet langer inhollen en begonnen te grienene.
Grootmoder heurden ’t in de andere beddestae.
“Wat is der jonges?” vroog grootmoder.
De tweelinge antwoordden neet, maor hulen nog harder.
“Wat he’j toch jonges?”vroog grootmoder nog ‘s.
Weer antwoordden de tweelinge neet dan met gehuul.
Grootmoder ston op en geng nao eure beddestae.
“Wat is der jonges? Wat schelt ow? Bu’j bange?”
“Jao, nee”, zae Knelis hulereg.
“Wi-j…wi-j…”, snukken Willem.
“Allo; wat is der dan toch?”
“Wi-j…wi-j…wi-j…”. Willem kon ’t er neet uut kriegen.
“Dee…dee vlamme,” zae Knelis; “dat…dat lech…dat…dat….”
“Wi-j… wi-j hebt het…edaone”, zae Willem.

Gerrit Jan Meinen

Oet: Landjeugd, Knelis en Willem en Mieken, ’t zwarte hundeken.                

*
zwalmen = zwarte rook afgeven
edrötteld = lopen en stilstaon
maot = laag gelegen weiland
het genk mi-j an = zo deden ze
knorf = krom en in elkaar gegroeid
wazzen te mosselene = bezig waren
kuven = houten voederbak
veralteraatsie = opwinding, verwarring
wierne = om en om draaien in bed