Thea Onnink-Stronks
Winnen
“Wi’j hàdden vrogger toch gin kansen.” Ome Hendrik kik mien an. In ziene ogen laes ik verontwaardiging. In al dee jaoren is dat neet markbaor minder eworden.
“Zo gauw meugelijk van schole af en dan had vader al ezorgd da-j met konnen naor de fabriek.”
Hee zucht en kik deur ’t raam naor buten.
In gedachten knikt e effen, asof e ’t nog ne kaere veur zichzelf bevestigen wil, dan draait e zich waer naor mi’j to.
“Zo ging dat, en ’t had gin zin um der teggenin te gaon. ’t Was armoe troef in huus en elken hand dee helpen kon, was neudig. Dat wist i’j al van klein kind afan.”
Ik kieke naor ‘m. Zolange ik mien kan herinneren, is ome Hendrik een deel van mien laeven ewest. Ovveral heuren e bi’j, samen met tante Riek. Ginge wi’j ne dag uut, of was der een feest, dan waren ze derbi’j en was ’t is ne kaere neet zo, dan missen ik ze beiden.
No, in miene achttienjeurige ogen is hee ne olden man, maor eigenlijk is e dat nog neet. Zesenzestig is e en sinds een jaor met pensioen.
Wat kek e uut naor de dag dat e de deure van de fabriek, waor hee al dee jaoren is blieven warken, veur ’t laatst achter zich dichte zol trekken.
“Nao mien viefenzestigste gao-k elken dag lekker op ’t benksken onder de lindeboom an de Ringweg zitten en dan brech Riek mien teggen tien uur een köpken koffie.”
Wannaer hee dat zei, dan begon e te grölen, maor altied veulen i’j dat der ok ne kern van waorheid veur ‘m inzat. Dat e dat eigenlijk echt wol.
Maor op dat benksen hef e nooit ezaeten. Der kwam wat tussen. Kanker.
Ome Hendrik greuien op in een typisch arbeidersgezin. Der waren negen kinder en hee was één van de oldsten. Zoas zovölle mensen uut dee tied, had ok ome Hendrik graag wieter willen laeren. Maor hee wis dat dat der veur ‘m neet inzat. Direct vanaf de laegere schole was e gaon warken in de hoornindustrie. Polijster was e ewest, zien laeven lang. Kneupe polijsten. Wannaer e ’s aovends thuuskwam zat e onder de fienen stof, op de klaere, in de neuze, in ’t haor, ovveral.
Zondags zate wi’j in de kerke altied in dezelfde banke en nao afloop gingen ze met naor ons. ’t Was ne plezaerigen man wee niks lever deed as praoten en grepkes maken. De prachtigste verhalen kon e vertellen, ovver vrogger, toen e nog een kind was, maor ok van de fabriek. Dan vertellen e waor ze ’t onder ’t wark allemaole ovver hadden en ho ze vake met mekare an ’t stengelen waren.
Toch deed e zien wark neet met plezaer. Hee had der ne vreselijken haekel an. Elken dag mos e de strijd waer an. Pakken e ‘t busken met brood en ne halveliterflesse van Grolsch met kolden thee in ’t tesken en ging e op de fietse naor de fabriek.
Op de zondage zei e met ne depen zucht: “Ja ja, morgen mo-w der waer an. Dan steet de baas waer met ’t klöksken klaor.” En toen ze endelekke recht hadden op vakantie, leet e zich dee hele vakantie vergallen deur ‘t aftellen van de vri’je dage.
“Riek, de helfte zit der alwaer op. Volgende waeke um dizzen tied stao-k alwaer an de machine.”
En zo regen de jaoren zich an-ene. Laevend op de weekenden en de vakanties en altied met dat veuruutzicht van zien pensioen. Dàn begon zien laeven.
Toen ’t endelekke zo wied was, gaf e een feestjen. As een kind zo bli’j zat e in de versierden stool en kek e naor de mensen um zich hen. Zéé mosten maondag allemaol waer an de slag, behalven hee. Hee had vri’j. Endelekke. En al grinnekend zei e dat e ze uut zol zwaaien vanaf ’t benksken bi’j de lindeboom.
Toen tante Riek kort daorop ‘s morgens bi’j ons kwam, kon moder al an eur gezichte zeen dat der wat was. Ze was nog neet binnen of ze zei:“Hendrik is der uut ehaald, bi’j de tb-controle.”
Dénzelfden waeke mos e naor ’t zekenhuus veur wieter onderzoek. De uutslag kwam hard an: longkanker. Heel aarzelend kwam de gedachte naor bovven of de oorzaak misschien dee fienen stof was, dee-t al dee jaoren tiedens ’t polijsten in eaodemt had.
Der brak ne moeilijken tied an. Chemokuren, bestralingen en ome Hendrik veranderen in ne olden meujen man. Soms bellen e op en vroog e of ik ‘m met de auto naor zien dochter wol brengen. As jonge deerne von ik dat moeilijk, wat mo-j zeggen teggen ne man wee binnenkort doodgeet? Met lood in de schone ging ik de aerste kaere naor ‘m to. Maor ome Hendrik praoten zelf wal en vertellen mien dat der gin hoppe was op genezing.
“’t Is gebeurd, Thee-äeken,” zei e.
Ome Hendrik was de enigsten dee mien altied Thee-äeken hef eneumd, en ok no blef e dat doon.
“Dit kump neet maer good”, ging e wieter. “Dat veul ik wal.”
Ik knikken, ik kon neet wat zeggen, umdat der ne dikken brokke in mienen keel zat. ’t Was de aerste kaere dat de dood zo dichte bi’j mien kwam, en ik had ’t der moeilijk met. Miene lievelingsome, dén moch neet dood. Ho mos dat dan met tante Riek en met ons?
Ome Hendrik ging steeds maer achteruut en in de rookstool veur ’t raam in hun wonkamer leveren e zienen stried. Had dat wark um uutendelekke ok nog de kans ontnommen op ne fijnen olden dag? Dat blef maor deur zien heufd spoken.
Niemand kon ‘m daor met helpen, daor mos e zelf met klaorkommen.
In de volgende waeken kwam der langzaam maor zeker ne röst ovver ome Hendrik. Bi’j tieden kon e, net as vrogger, waer een grepken maken en kekken ziene ogen ow waer ondöggend an. Dan zate wi’j waer hardop te lachen met mekare.
Tante Riek klaoren daordeur ok waer op.
Toen ik op ne meddag langs kwamme kek e peinzend uut ’t raam. Nao ne lange stilte draaien e zich naor mien umme:“Thee-äeken”, zei e, “ik heb de laatste tied wal elaerd da-j nooit mot vergaeten owwe zegeningen te tellen. Want al is ’t soms nòg zo moeilijk en wil i’j ’t zelf heel anders in ‘t laeven, a-j dan könt kieken naor alles wa-j wal hebt ehad in ow laeven, dan kö-j vake toch heel dankbaor waen.”
Later dee waeke is e in alle röst estorven.
Ome Hendrik had zien eigen oorlog evoerd en ewonnen!
Februari, 2005
Thea Onnink-Stronks
en altied waer
zal ik ow
teggenkommen
en altied waer
zal ik ow
butensloeten
en altied waer
zal ik dan
eenzaam waen